کتاب جاذبه و دافعه علی علیه السلام

کتاب جاذبه و دافعه علی علیه السلام

کتاب جاذبه و دافعه علی علیه السلام، اثری ارزشمند و عمیق از استاد مرتضی مطهری، معلم شهید انقلاب اسلامی، به تحلیل یکی از ابعاد کمتر پرداخته شده شخصیت بی‌بدیل حضرت علی (ع) می‌پردازد: قدرت جذب و دفع ایشان در مواجهه با انسان‌ها.

این اثر که حاصل چهار سخنرانی روشنگرانه استاد مطهری در ماه مبارک رمضان سال 1388 قمری در حسینیه ارشاد است، تصویری جامع از تأثیرات مثبت و منفی امام اول شیعیان بر جامعه ارائه می‌دهد. کتاب با مقدمه‌ای در باب کلیات جاذبه و دافعه در روابط انسانی آغاز می‌شود و سپس به طور تخصصی به این دو ویژگی در سیره علوی می‌پردازد. نکته حائز اهمیت در این اثر، تفکیک معنای جاذبه و دافعه از مفاهیم صرفاً جنسی است؛ بلکه منظور، جذب و دفع‌هایی است که در بستر حیات اجتماعی و تعاملات انسانی رخ می‌نماید.

استاد مطهری در این کتاب، انسان‌ها را بر اساس معیارهای جاذبه و دافعه به چهار دسته تقسیم می‌کند:

• افرادی که نه جاذبه دارند و نه دافعه؛ یعنی نه مورد علاقه و احترام کسی هستند و نه دشمن کسی محسوب می‌شوند.
• افرادی که جاذبه دارند اما فاقد دافعه هستند.
• کسانی که دافعه دارند ولی جاذبه‌ای از خود نشان نمی‌دهند.
• مردمی که هم از جاذبه و هم از دافعه قوی برخوردارند.

در این طبقه‌بندی، حضرت علی (ع) به عنوان الگویی بی‌مانند معرفی می‌شود که دارای جاذبه و دافعه‌ای سخت نیرومند بوده و در تاریخ بشریت مشابهی برای ایشان یافت نمی‌شود. کتاب در فصل اول به بررسی جاذبه حضرت علی (ع) می‌پردازد و نشان می‌دهد چگونه دل‌ها را به سوی خود جلب می‌کردند. سپس در فصل دوم، دافعه امام علی (ع) مورد کنکاش قرار می‌گیرد؛ دافعه‌ای که نسبت به عناصر انحرافی و مخرب، قاطع و بدون مماشات بود.

استاد مطهری به زیبایی این نکته را یادآور می‌شود: «علی همان کسی است که بر افرادی حد الهی جاری می‌ساخت و آنها را تازیانه می‌زد و اگر لازم بود- طبق مقررات شرعی - دست یکی از آنها را می‌برید، اما بازهم از او رو بر نمی‌تافتند و از محبتشان نسبت به وی چیزی کم نمی‌شد.» دافعه حضرت شامل طرد قاطعانه گروه‌هایی مانند منافقان زیرک و زاهدان احمق بود که با اصول عدالت و حقیقت‌مداری ایشان در تضاد بودند.

ویژگی های کتاب جاذبه و دافعه علی علیه السلام

• موضوع: تحلیل شخصیت حضرت علی (ع) از منظر جاذبه و دافعه اجتماعی.
• نویسنده: استاد مرتضی مطهری (معلم شهید).
• ساختار: مقدمه، دو بخش اصلی (فصل اول: جاذبه، فصل دوم: دافعه).
• محتوا: بررسی ابعاد روانشناختی و اجتماعی شخصیت امام علی (ع)، طبقه‌بندی انسان‌ها بر اساس جاذبه و دافعه.
• سبک نگارش: تحلیلی، عمیق، مستند به سیره و آموزه‌های اسلامی.
• اهمیت: ارائه دیدگاهی نو و کاربردی نسبت به سیره علوی، درک بهتر شخصیت جامع امام علی (ع).

کاربردها

• مطالعه سیره‌پژوهان: برای درک عمیق‌تر و چندوجهی از شخصیت امام علی (ع) و سبک رهبری ایشان.
• علاقه‌مندان به مباحث جامعه‌شناسی و روانشناسی دینی: جهت تحلیل پویایی‌های اجتماعی و رفتارهای انسانی در بستر دینی.
• دانشجویان و طلاب علوم دینی: به عنوان یک منبع معتبر برای مطالعات کلامی، اخلاقی و تفسیری.
• عموم مسلمانان: برای آشنایی با الگوهای رفتاری و شخصیتی پیشوایان دینی و درس‌آموزی از سیره ایشان.
• پرورش نسلی آگاه: درک مفاهیم جاذبه و دافعه می‌تواند به بهبود روابط فردی و اجتماعی و شناخت بهتر انسان‌ها کمک کند.